Basketbol Tarihçesi, Gelişimi, İlk Kuralları Nelerdi ?
Basketbol, elle idare edilen bir topla oynanan popüler takım oyunu ve spor dalıdır. Profesyonel basketbolda beşer kişilik iki takım, yerden yüksekliği 3,05 metre olan ve pota adı verilen, yere paralel konumdaki bir çemberden topu geçirerek, rakibinden daha fazla sayı yapmak suretiyle, on ikişer, onar veya sekizer dakikalık dört periyottan oluşan maçı kazanmaya çalışır.
Kapalı salonda ve açık sahada oynanır. Kapalı salonlarda dikdörtgen biçimindeki basketbol alanının tabanı genellikle sert tahtadan yapılır. Alanın boyutları değişiklik göstermekle birlikte, FIBA standartlarına göre 28 m x 15 m’dir. Oyun alanı bir orta çizgiyle ikiye ayrılır. Bu çizginin tam ortasında, orta yuvarlak denen bir daire çizilidir. Ayrıca hava atışı buradan yapılır. Basketbol alanının karşılıklı olarak kısa kenar çizgilerinde (dip çizgiler) birer pota bulunur. Pota, dip çizgisinden 1,2 metre içeridedir ve 1,8 m x 1,2 m boyutlarında (genelde) cam beyazı plastikten yapılmış panya ve çemberden oluşur. Pota üzerindeki çember, yerden 3,05 metre yüksekliktedir. Çember, 45 cm çapında demirden yapılı, alt kısmı açık, kenarlarına beyaz file takılmıştır. Basketbol elle oynanır ve atılan top yukarıdan çembere girip fileden geçerek aşağıya düşünce sayı olur.
Basketbol topunun boyutları da düzenlenmiştir. Erkekler için basketbol topunun resmî boyutları 74.93 cm. (Ayrıca buna 7 numaralı top adı da verilmiştir.) ve ağırlığı ise 623.69 gram ağırlığındadır. Kadınlar basketbolu için basketbol topunun çevresi 72.39 cm. olup ağırlığı ise 567 gram’dır. (Ayrıca buna 6 numaralı top adı da verilmiştir.). 3×3 olarak bilinen sokak basketbolunda ise boyutları 6 olan fakat ağırlığı 7 boyutundaki topun ağırlığı ile aynı olan özel yapım bir top kullanılır. Sokak basketbolundaki bu özel top erkek, kadın ve karma tüm basketbol oyunlarında kullanılır.
Basketbolun Tarihçesi
Bugün bilinen basketbol oyunu, Aralık 1891’de Springfield, Massachusetts’de soğuk aylarda genç sporcuların durumunu belirlemek için Dr. James Naismith tarafından oluşturuldu. Malzemeler, şeftali sepetleri ve bir Amerikan futbolu topu stilinde bir toptan ibaretti. Yeni oyun için 13 kural düzenledi. On oyuncuyu, her biri dokuz oyuncudan oluşan iki takıma ayırdı ve onlara yeni oyunun temellerini öğretmek üzere önce kendisi hazırlık yaptı. Oyunun amacı; spor salonu balkonunun alt korkuluklarına çakılan meyve sepetlerine topu atarak, içlerinden geçirmekti. Her sayı atıldığında, oyun durduruldu ki böylece salon görevlisi merdivene çıkıp topu sepetten çıkarabiliyordu. Bir süre sonra meyve sepetlerinin dipleri çıkarıldı. İlk halka açık basketbol oyunu, 11 Mart 1892’de Massachusetts’in Springfield kentinde oynandı.
James Naismith, Amerikan futbolundan daha az yaralanmaya eğilimli bir spor gereksinimi olduğunu gördüğü için bu oyunu oluşturdu. Oyun, oldukça hızlı bir şekilde yayıldı ve 20. yüzyılda önce Amerika’da, daha sonra dünya çapında popülerleşti. Amerikan kolejlerine spor dalı olarak girmesini profesyonel ligin kurulumu takip etti. 1946’da kurulan Amerikan Ulusal Basketbol Birliği (NBA), o yüzyılın sonuna kadar milyarlarca dolarlık bir işletmeye dönüştü ve basketbol, Amerikan kültürünün ayrılmaz bir parçası oldu.
İlk Basketbol Oyun Kuralları
“Basket topu” oyununda başlangıçta sadece on üç kural vardı:
- Top, bir veya iki elle herhangi bir yöne doğru atılabilir.
- Top, bir veya iki elle herhangi bir yönde çarptırılabilir.
- Bir oyuncu top ile koşamaz, oyuncu topu yakaladığı yerden pası atmalı, bu kural için yanlızca iyi hızda koşarken topu yakalayan bir oyuncuya müsaade verilebilir.
- Top ellerde veya ellerin arasında tutulmalıdır, kollar veya vücut topu tutmak için kullanılmamalıdır.
- Herhangi bir şekilde rakibin şahsına omuz atma, tutma, itme, açma veya çarpma yasaktır. Bu kuralın herhangi bir oyuncu tarafından ilk ihlali bir faul sayılır, ikincisi olması durumunda bir sonraki sayı oluncaya kadar o oyuncu diskalifiye olur veya karşıdaki oyuncuyu yaralamaya niyeti olduğu açık bir şekilde belliyse oyunun sonuna kadar olmak üzere oyundan çıkar ve yerine yedek oyuncu girmez.
- Topa yumrukla vurmak, kural 3 ve 4’ü ihlal etmeye girer ve kural 5’de açıklandığı şekilde uygulanır.
- Her iki taraf da birbirini takip eden üç faul yaparsa bu, rakip takım için bir sayı sayılacaktır.
- Top sahadan atıldığında sepetten geçmesi durumunda sayı sayılır. Top, sepetin kenarında kalır ve rakip topa dokunursa sayı sayılır.
- Top, saha sınırlarının dışına çıktığında sahaya dışarıdan sokulur ve ilk önce topa dokunan oyuncu oynar. Bir anlaşmazlık olması durumunda, hakem topu sahaya atacaktır. Topu oyuna sokacak olan oyuncuya beş saniye izin verilir. Eğer topu oyuna sokması daha uzun süre tutarsa top rakibine geçecektir. Oyunu geciktirme konusunda herhangi bir taraf ısrar ederse, hakem onlara faul çalar.
- Yardımcı hakem, faulleri not edecek ve bir takım ard arda üç faul yaptığında hakeme haber verecektir.
- Hakem topun hakimidir ve ne zaman topun oyuna gireceğine, sınırlara ve topun ait olduğu tarafa karar verir ve süreyi tutar. Bir sayının ne zaman yapıldığına karar verir ve genellikle bir hakem tarafından gerçekleştirilen diğer görevlerle birlikte atılan sayıların hesabını tutar.
- Oyun zamanı; iki on beş dakikalık yarı ve beş dakika dinlenme arası şeklindedir.
- En çok sayı atan taraf kazanan ilan edilir. Beraberlik durumunda, oyun kaptanların mutabakatı ile başka bir sayı yapılıncaya kadar devam ettirilir.
Basketbolun Gelişimi
İlk profesyonel lig 1898’de Amerika’da kuruldu. Ulusal Basketbol Ligi’nde altı takım yer aldı. Bu lig 1904 yılında sona erdirildi. Daha sonra birçok küçük şampiyona düzenlendi. 6 Haziran 1946’da New York City’de Basketball Association of America (BAA) kuruldu. Bu lig 1949 yılında rakibi National Basketball League (NBL) ile birleştikten sonra bugünkü bildiğimiz haliyle, National Basketball Association (NBA) adını aldı. 21. yüzyılın başlarından itibaren NBA, popülerlik, maaşlar, yetenek ve rekabet seviyesi açısından dünyadaki en önemli profesyonel basketbol ligidir.
Avrupa’ya gelişinden sonra ise basketbol çok hızlı bir şekilde gelişti. 1909 yılında ilk uluslararası maç Saint Petersburg’da yapıldı: Mayak Saint Petersburg, YMCA Amerikan takımını yendi. İlk büyük Avrupa basketbol etkinliği, Müttefikler Arası Oyunlarda, Paris yakınlarındaki Joinville-le-Pont’da 1919’da düzenlendi. Gelecekteki Hall of Fame oyuncusu Max Friedman’ın öncülüğünde ABD, İtalya ve Fransa’ya karşı kazandı ve ardından İtalya Fransa’yı yendi. Basketbol, kısa sürede Fransızlar ve İtalyanlar arasında popüler oldu.
Dünya basketbolu büyüyordu ve 18 Haziran 1932’de turnuvaları ve takımları koordine etmek için gerçek bir uluslararası organizasyon kuruldu. Arjantin, Çekoslovakya, Yunanistan, İtalya, Letonya, Portekiz, Romanya ve İsviçre, Uluslararası Basketbol Federasyonu’nu (FIBA) Cenevre’de kurdu. Kurulan bu federasyon, 1936’da Berlin Olimpiyat Oyunları’nda basketbolun ilk kez yer alması açısından çok önemliydi. İlk basketbol olimpiyat altını, ABD milli takımı tarafından kazanıldı, Kanada ise ikinci oldu. Oyunlar açık kil sahada oynandı. İlk Basketbol Dünya Şampiyonası 1950’de Arjantin’de yapıldı.
Saygı ve Sevgiler;
Muhammet Yasin Aydın
Yorumlar
Yorum Gönder